- Η Μαρία Κατσανδρή, ηθοποιός με κύρος και εμπειρία, θα υποδυθεί στη σκηνή τη Ρόζα Λούξεμπουργκ. Υλικό της παράστασης, τα γράμματα που έστελνε από τη φυλακή τα τελευταία χρόνια της ζωής της (1917-19) σε φίλους και συντρόφους της. «Θεωρώ πως ο 20ός αιώνας δεν γέννησε άλλο τέτοιο πλάσμα», λέει
Μία από τις πλέον αγνές, συνεπείς και ανεξάρτητες μορφές του παγκόσμιου σοσιαλιστικού κινήματος ήταν η Ρόζα Λούξεμπουργκ. Γεννημένη το 1870 στη ρωσοκρατούμενη Πολωνία από γερμανοεβραϊκή οικογένεια, σπούδασε ταυτόχρονα φιλοσοφία, ιστορία, πολιτική, οικονομικά και μαθηματικά, έγραψε σημαντικά πολιτικά και φιλοσοφικά κείμενα, φυλακίστηκε και συνέχισε να αγωνίζεται μέχρι θανάτου για τις ιδέες της. Δολοφονήθηκε από μέλη παραστρατιωτικής οργάνωσης υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες το 1919 στο Βερολίνο μαζί με τον Καρλ Λίμπκνεχτ.
Οι ιδέες της φτάνουν ώς τις μέρες μας μέσα από το συγγραφικό της έργο. Η ίδια, όμως, έχει αφήσει και μια λιγότερο γνωστή παρακαταθήκη, τις επιστολές που έγραφε από τη φυλακή τα τελευταία δύο χρόνια της ζωής της (1917-19) απευθυνόμενη σε φίλους και συναγωνιστές της. Οι περισσότερες από αυτές ήταν στην πολύ μικρότερή της φίλη Σόνια, σύζυγο του στενού συνεργάτη της Καρλ Λίμπκνεχτ, με την οποία είχε προστατευτική σχέση μεγαλύτερης αδελφής ή δασκάλας προς μαθήτρια.
Η ηθοποιός Μαρία Κατσανδρή «ανακάλυψε» τις επιστολές πριν από πέντε χρόνια. Την ίδια ακριβώς στιγμή γεννήθηκε μέσα της η επιθυμία να μετουσιωθούν σε θέατρο. «Είχα διαβάσει τα φιλοσοφικά της κείμενα στην πολύ επαναστατική μου εποχή -όχι πως τώρα δεν είμαι συνειδητοποιημένη, και μάλιστα περισσότερο. Δεν είχα καταλάβει, όμως, τότε το μέγεθος της προσωπικότητάς της», λέει.
Αυτή τη μεγάλη προσωπικότητα μας καλεί τώρα να γνωρίσουμε στο θέατρο «Αγγέλων Βήμα» με την παράσταση «Ρόζα Λούξεμπουργκ, Γράμματα από τη φυλακή». Τη σύνθεση των κειμένων ανέλαβε η ίδια. Η σκηνοθεσία είναι της Σεσίλ Μικρούτσικου. Στη σκηνή θα βρίσκεται μόνη της με έναν βιολιστή.
Δεν είναι η πρώτη φορά που αναμετριέται με κάτι δύσκολο. Τριάντα χρόνια στη σκηνή έχει παίξει από έργα ρεπερτορίου -κλασικούς και σύγχρονους Ελληνες και ξένους συγγραφείς- μέχρι μπουλβάρ. Και έχει συνεργαστεί από τον Κουν, που υπήρξε και δάσκαλός της, ώς τους Λευτέρη Βογιατζή, Τάσο Μπαντή, Γιάννη Χουβαρδά, Ρούλα Πατεράκη, Μάγια Λυμπεροπούλου, Βαγγέλη Θεοδωρόπουλο, Στάματη Φασουλή κ.ά. Η ίδια πάντως αρνείται να ξεχωρίσει κάποιους σταθμούς στην καριέρα της. «Δεν με ενδιαφέρουν οι σπουδαίοι ρόλοι αλλά μόνον οι συνεργασίες. Και δεν μπορώ να ξεχωρίσω κάποια, όλες μου προσέφεραν κάτι», λέει.
- Είναι ικανή μια αλληλογραφία να αναστήσει τη Ρόζα Λούξεμπουργκ; Τι ακριβώς βλέπουμε στα γράμματα αυτά;
«Τη σκέψη της, την κοσμοθεωρία της, την ψυχή της την ίδια. Βλέπουμε το πάθος και την αγάπη της για τη ζωή, που την έκανε μάλιστα να εντάξει στις σπουδές της τη βιολογία και τη γεωλογία. Λάτρευε τη μουσική και την ποίηση. Βλέπουμε την καλλιέργεια και πολυμάθειά της».
- Η παράσταση εστιάζει στις ανθρώπινες πλευρές μιας επαναστάτριας;
«Ναι, δεν θέλαμε να κάνουμε μανιφέστο. Βέβαια «αναγκαστικά» υπάρχουν και οι πολιτικές της ιδέες. Υπάρχουν ακόμα και στα πιο τρυφερά της γράμματα».
- Ταυτίζεστε μαζί της;
«Οχι. Θα ήταν τρομερό να το πω αυτό. Η Ρόζα Λούξεμπουργκ είναι πραγματικά η ουτοπία μου για το πώς θα ‘θελα να είμαστε οι άνθρωποι, άρα και εγώ».
- Τι ακριβώς σας γοήτευσε στη Ρόζα Λούξεμπουργκ;
«Ολα! Περισσότερο απ’ όλα όμως, η μεγάλη αγάπη της για τη ζωή. Διαβάζοντας ξανά και ξανά τα γράμματα κατέληξα στο ότι κανείς δεν μπορεί να είναι επαναστάτης οποιασδήποτε εποχής, εάν δεν έχει αγάπη και πάθος για τη ζωή. Θεωρώ πως ο αιώνας δεν έχει γεννήσει άλλο τέτοιο πνεύμα. Ενα πλάσμα τόσο πλήρες».
- Τι θα έλεγε η ίδια για την εποχή μας;
«Θα ήταν πολύ απογοητευμένη. Θα είχε μεγάλη θλίψη γιατί τα πράγματα χειροτερεύουν. Δεν θα σταματούσε, όμως, να ελπίζει και να μάχεται».
- Θεωρείτε τις ιδέες της ουτοπικές;
«Οι ιδέες της ανήκουν στο μέλλον. Αλίμονο αν πιστέψουμε πως ο κόσμος δεν μπορεί να αλλάξει προς το καλύτερο. Δεν θέλω να πιστεύω πως ο μαρξισμός έχει φτάσει στα όριά του, είναι μια κοσμοθεωρία που μάχεται συνέχεια για νέες αποκαλύψεις».
- Είναι η πρώτη απόπειρα να συνθέσετε ένα δικό σας θεατρικό κείμενο.
«Δεν το κάνω εύκολα, αλλά με μεγάλη αγωνία. Ζητούμενό μου είναι να πάρει -όσο γίνεται μέσα σε μια ώρα- το κοινό μυρωδιά από αυτό το υπέροχο πλάσμα. Θα ήταν όνειρο μετά από αυτή την παράσταση να πει κάποιος «θέλω να διαβάσω Ρόζα Λούξεμπουργκ»!»
- Η αγωνία για τη σύνθεση των κειμένων βάρυνε το ίδιο με την έγνοια σας για την ερμηνεία;
«Η δεύτερη είναι απείρως μεγαλύτερη. Μια συρραφή κειμένων μπορεί να είναι λιγότερο ή περισσότερο επιτυχημένη. Η μεγαλύτερή μου αγωνία είναι πώς θα την ενσαρκώσω -δεν φιλοδοξώ βέβαια να «κάνω» τη Ρόζα, μόνο να ακουστεί η φωνή της. Μην ξεχνάτε πως δεν πρόκειται για μυθικό πρόσωπο, μια ηρωίδα ενός λογοτεχνικού έργου, αλλά για ιστορικό πρόσωπο. Επισκέφτηκα το Ισντιτούτο της στη Γερμανία και τον τάφο της στο Βερολίνο για να έρθω περισσότερο σε επαφή μαζί της».
- Ποια είναι η αίσθηση από την τριαντάχρονη παρουσία σας στη σκηνή;
«Πως δεν έχω καταλάβει τίποτα. Ναι μεν υπάρχει μια ιστορία, ελπίζω κάποια γνώση, αλλά είναι σαν να ξεκινάω πάντα από την αρχή».
- Πώς αποφασίσατε να γίνετε ηθοποιός;
«Από ένα στοίχημα. Ετοιμαζόμουν να δώσω στη Φιλοσοφική όταν μια φίλη μου υποστήριζε πως έχω γεννηθεί ηθοποιός. Ετσι είπα να δώσω μόνο σε μια σχολή, του Θεάτρου Τέχνης, και να δούμε αν θα περάσω. Και πέρασα».
- Από τότε αφοσιωθήκατε στο θέατρο, αν και κάνατε κάποια στιγμή και τηλεόραση. Γιατί;
«Γιατί το θέατρο είναι το παν! Με γοητεύει ο κίνδυνος την ώρα της παράστασης. Είναι λες και κάθε μέρα πατάς σε ένα τεντωμένο σχοινί σε 60 μέτρα ύψος και από κάτω είναι τα λιοντάρια, τα ξυραφάκια, οι λόγχες. Η αδρεναλίνη είναι στο πικ και σώμα και μυαλό στην υψηλότερη φόρμα. Αγαπώ βεβαίως και τον κινηματογράφο και την τηλεόραση που είναι ένα εν δυνάμει υπέροχο μέσο».
*Από Τρίτη 13 Οκτωβρίου και κάθε Δευτέρα και Τρίτη στο θέατρο «Αγγέλων Βήμα» (Σατωβριάνδου 36, Ομόνοια, τηλ. 210-5242211-3). Τη μουσική έγραψε ο Θάνος Μικρούτσικος. *
- Της ΕΛΕΝΑΣ ΓΑΛΑΝΟΠΟΥΛΟΥ, Ελευθεροτυπία, Σάββατο 3 Οκτωβρίου 2009
Συνεντεύξεις και ατάκες... 